Giải mã cụm từ “Công dân toàn cầu” và xa hơn nữa là “Công dân vũ trụ” từ góc nhìn của người có mọi tiêu chuẩn một công dân toàn cầu là Giáo sư Phan Văn Trường, cố vấn của chính phủ Pháp về Thương mại quốc tế.
Nói về tác phẩm mới Công dân toàn cầu Công dân vũ trụ (do NXB Trẻ vừa ấn hành) trong buổi ra mắt sáng 10.7 tại TP.HCM, Giáo sư Phan Văn Trường chia sẻ: “Cuốn sách này tôi viết trước tiên để trả lời cho câu hỏi “Thế nào là công dân toàn cầu”…. Chúng ta đang sẵn là công dân vũ trụ, ngay lúc này, ngay tại đây. Và tất nhiên chúng ta đang mang một sứ mệnh. Chính vì thế mà tinh thần “công dân toàn cầu” không thể là một xu thời, mà còn phải được hiểu như một sự tự giác tu thân”.
Tác giả Phan Văn Trường cho rằng: “Trước tiên phải biết tự trọng lời nói của chính mình, xem đó như lời cam kết với đối tác. Ngay cả khi nói với con ruột hay người thân điều gì, mình cũng phải tôn trọng cả lời nói lẫn nhân phẩm của họ, xem lời nói nào cũng như lời hứa… Người không tự trọng thường khám phá rất nhanh rằng người khác không tôn trọng mình như mình muốn. Đó là quy luật tự nhiên,và từ đó sự thiếu tự trọng dễ đưa tới sự mất tự tin”.
Ngay từ đầu sách Công dân toàn cầu Công dân vũ trụ là một câu trích của triết gia Socrates: “Tôi không phải là công dân của riêng thành phố Athens hay nước Hy Lạp, mà còn là một công dân toàn cầu”. Nói như vậy, “công dân toàn cầu” không phải là một khái niệm mới có gần đây, nhưng là một khái niệm được nhắc đến nhiều gần đây, với không ít ngộ nhận.
Quyển sách hấp dẫn dành cho mọi người để hoàn thiện mình
Công dân toàn cầu theo giáo sư Phan Văn Trường là một phong thái văn hóa. Khó lòng đưa ra định nghĩa cho khái niệm này giữa trên những tiêu chuẩn vật chất. Giáo sư Phan Văn Trường đã chọn một cách đặc biệt: Chia sẻ về cuộc sống của những người mà ông từng gặp và cho rằng họ đang sống và làm việc như một công dân toàn cầu, và để độc giả tự đúc kết cho mình cảm nhận riêng. Những người được mô tả trong sách ông có một doanh nhân trẻ, một chú bé người Việt, một người phụ nữ Pháp gốc Việt, hoặc một doanh nhân vĩ đại người Mexico… họ khác nhau về quốc tịch, giới tính, độ tuổi, công việc, nếp sống… nhưng họ là công dân toàn cầu.
Nếu có người có đầy đủ tư cách để đưa ra định nghĩa về công dân toàn cầu, thì đó hẳn là giáo sư Phan Văn Trường và những trải nghiệm phong phú của ông. Ông sinh ra ở Việt Nam, có vợ là người Việt, nhưng “lớn lên ở Mã Lai, học hồi bé toàn bằng Pháp ngữ, làm việc suốt đời bằng tiếng Anh, tiếng Bồ Đào Nha, phải bập bẹ cả tiếng Thái, tiếng Bahasa Indonesia và Malaysia”.
Khi bàn về “ADN của những công dân toàn cầu,” giáo sư nhắc đến nhiều tên tuổi lớn từ cổ chí kim để minh họa cho những phẩm chất của công dân toàn cầu. Nhà vật lý thám hiểm thế kỷ 19 Livingstone thường sống một mình ở rừng nguyên sinh, với châm ngôn: “Tôi sẵn sàng ở bất cứ nơi nào trên trái đất này, miễn là nơi đó cho phép tôi tiến lên và phát triển.” Triết gia Socrates, một trong những người đầu tiên chỉ ra rằng ta phải biết bảo vệ địa cầu, bảo vệ tự nhiên và sinh vật. Ông Alexandre Yersin, cống hiến rất nhiều cho nhân loại, sống thoải mái ở Nha Trang hàng chục năm liền. Giáo sư Phan Văn Trường cho rằng “đây là cá tính hiếm có mà công dân toàn cầu nào cũng sở hữu ít nhiều: Ở bất cứ nơi nào trên thế giới cũng thích ứng nhanh chóng”.
Với lối phân tích đó, tác giả lần lượt nhắc tiếp các vị Nguyễn Du, Phan Bội Châu, Trương Vĩnh Ký, một cậu bé ông gặp ở bãi biển… với những đóng góp cho nhân loại. Từ đó ông cũng vạch ra những “tiêu chuẩn thừa” trong một số định nghĩa về công dân toàn cầu hiện nay, và từ những điểm chung của các vị nói trên tìm ra những tiêu chuẩn tiệm cận sự chính xác hơn.
Những ai đã từng đọc các tác phẩm về quản trị, thương thuyết và kinh thương trước đây của giáo sư Phan Văn Trường (Một đời quản trị, Một đời như kẻ tìm đường, Một đời thương thuyết), càng thấy cuốn sách mới có sự khác biệt với những tác phẩm trước ở chủ đề và đối tượng hướng tới: Quyển sách này dành cho tất cả mọi người thay vì những doanh nhân, đối ngoại hoặc quản trị. Bởi công dân toàn cầu – công dân vũ trụ sẽ là bước phát triển tất yếu của mỗi cá nhân trong tương lai, mỗi cá nhân đều có thể tìm thấy gợi ý từ quyển sách để từng bước hoàn thiện chính mình, nhanh chóng trở thành một công dân toàn cầu hoàn hảo.
